NAUČNIK I REVOLUCIONAR SVETSKOG FORMATA

Pavle Savić je bio jedan od najvećih srpskih naučnika svih vremena, naučnik svetskog ranga iz oblasti fizike i hemije, jedan od pionira istraživača koji su uveli čovečanstvo u atomsku eru svojim pronalascima u oblasti nuklearne fisije, akademik, revolucionar, komunista, ratnik, član Vrhovnog štaba Narodnooslobodilačke vojske i Partizanskih odreda Jugoslavije, potpredsednik na Prvom zasedanju AVNOJ-a, prvi direktor Instituta u Vinči, šef katedre za fizičku hemiju Prirodno-matematičkog fakulteta u Beogradu i predsednik Srpske akademije nauka i umetnosti.
Jedan od retkih srpskih naučnika koji je predložen za Nobelovu nagradu, svetski renome stekao je kada je sa Irenom Žolio Kiri, ćerkom Pjera i Marije Kiri, 1937 i 1938 u Parizu otkrio izotope poznatih elemenata bombardovanjem atoma urana sporim neutronima što je dovelo do otkrića nuklearne fisije – cepanja uranovog jezgra. Pavle i Irena nisu dobili Nobelovu nagradu zbog početka Drugog svetskog rata, jer Nobelova nagrada za hemiju nije dodeljivana sve do 1944. godine.
Tokom godina provedenih u Parizu, pomagao je našim dobrovoljcima prilikom njihovog odlaska u Španiju, gde je besneo građanski rat, a prihvatao je one koji su se vraćali u zemlju.
Kao čovek koji je imao progresivna shvatanja pristupa francuskoj ćeliji Komunističke partije Jugoslavije 1939. godine, zbog čega ga buržoaska vlast proteruje iz Francuske, uprkos činjenici da se kao dobrovoljac prijavio u francusku vojsku.
Po povratku u zemlju, od Komunističke partije Jugoslavije i Josipa Broza Tita, dobija zadatak da u Beogradu napravi radio-stanicu, što za njega kao radio-amatera nije bio problem, ali je ona tokom nemačkog bombardovanja uništena. Ubrzo pravi novu radio-stanicu i sa suprugom Brankom je prenosi na oslobođenu teritoriju i priključuje se Vrhovnom štabu u Užicu oktobra 1941. godine.
U toku rata bio je rukovodilac za šifru Vrhovnog štaba NOV i POJ, potpredsednik na Prvom zasedanju Antifašističkog Veća Narodnog Oslobođenja Jugoslavije u Bihaću 1942. godine, te član Vojne misije NOVJ u Moskvi.
Od juna 1943. godine Pavle Savić se obreo u Prvoj diviziji kod komandanta Koče Popovića.
Tokom rata, kao ilegalka i član KPJ poginula je njegova sestra Slobodanka Danka Savić.
Tokom boravka u Moskvi 1944. godine zatražio je dozvolu od Maršala Tita da radi u nekom naučnom institutu. Tako se obreo u Institutu za za fizičke probleme Akademije nauka SSSR, gde sarađuje sa čuvenim sovjetskim naučnikom i nobelovcem Pjotrom Leonidovičem Kapicom.
Posle oslobođenja, na Titovu preporuku projektom osnivanja instituta za nuklearne nauke u Vinči rukovodi Pavle Savić. Deo opreme nabavljen je iz sredstava ratne odštete.
Danas je nezamislivo, da za ideale jednakosti,rizikujući svoje živote, odlaze u šumu svetski poznati naučnici, doktori, javne ličnosti.